Opinie

Hoge Raad en ondeugdelijke prognoses: de circel is (weer) rond!

2 maart 2017

 

De Hoge Raad heeft in zijn belangwekkend arrest d.d. 24 februari 2017 (Street One) geoordeeld dat een franchisegever die zelf prognoses verstrekt aan een kandidaat franchisenemer aansprakelijk kan zijn indien onzorgvuldigheid heeft geleid tot fouten in de prognose!

In 1993 oordeelde de Hoge Raad (in het Renault arrest) dat “(zelfs) het veronderstelde verzoek van een dealer om een optimistische prognose niet het verstrekken van een ondeugdelijke prognose kan rechtvaardigen en evenmin aanleiding geeft voor vermindering van de schadevergoedingsplicht wegens aan de betreffende dealer toe te rekenen  omstandigheden.”

Kortom: een strenge norm waarbij het verstrekken van een ondeugdelijke prognose als onzorgvuldig en daarmee onrechtmatig jegens de dealer werd gekwalificeerd.

In 2002 oordeelde de Hoge Raad (in het Paalman/Lampenier arrest) dat een franchisegever niet snel aansprakelijk kan zijn voor ondeugdelijke prognoses die door een (externe) derde zijn opgesteld. Slechts indien dat rapport ernstige fouten bevat en franchisegever van die fouten op de hoogte is en desondanks franchisenemer daar niet op wijst, handelt franchisegever onrechtmatig, aldus de norm van Lampenier/Paalman. Deze norm heeft tot behoorlijk wat onduidelijkheid geleid en is nadien door verschillende lagere rechters soms ook toegepast in gevallen waarin de prognoses door franchisegevers zelf waren opgesteld. Geoordeeld werd dan – met verwijzing naar het arrest Paalman/Lampenier – dat franchisegever niet onrechtmatig had gehandeld als deze niet wist van ernstige fouten in de door haarzelf opgestelde prognoses.

In 2017 oordeelt de Hoge Raad (in het Street One arrest) dat een franchisegever die prognoses aan een kandidaat franchisenemer verstrekt en zelf het onderzoek heeft uitgevoerd, aansprakelijk kan zijn uit hoofde van onrechtmatige daad vanwege onzorgvuldig handelen zonder dat de franchisegever weet dat het rapport fouten bevat en wel indien onzorgvuldigheid van de franchisegever (of van een persoon voor wie hij aansprakelijk is) heeft geleid tot de fouten in het rapport.

Voor de praktijk betekent dit dat de norm voor ondeugdelijke prognoses thans luidt:

1. indien een prognose is opgesteld niet door franchisegever maar door een derde (extern bureau) dan mag franchisegever net als franchisenemer afgaan op de juistheid van die prognose; slechts als franchisegever weet dat de prognose ernstige fouten bevat en dat niet meldt aan franchisenemer handelt zij onrechtmatig. Franchisenemer zal zich voor de foute prognose jegens franchisegever wel nog op dwaling kunnen beroepen; voor een vordering uit hoofde van onrechtmatige daad zal franchisenemer zich rechtstreeks tot de derde (opsteller van het rapport) dienen te richten;

2. indien een prognose is opgesteld door franchisegever dan kan deze aansprakelijk zijn op grond van onrechtmatige daad indien bij het opstellen / verstrekken van de prognose onzorgvuldig is gehandeld en die onzorgvuldigheid heeft geleid tot fouten in de prognose.

Franchisegevers zullen er dus (weer) rekening mee moeten houden dat relevante fouten in de prognoses volgens de “Street One”-norm snel onrechtmatig zullen zijn. In de Street One zaak is bijvoorbeeld als onrechtmatig aangemerkt dat ten onrechte is gerekend met een onjuist vloeroppervlak, geen rekening is gehouden met een lagere omzet in de aanloopfase en een negatieve marktruimte.

Maar ook andere onjuiste informatie of verkeerder uitgangspunten kunnen als onzorgvuldig en dus als onrechtmatig worden gekwalificeerd en tot schadeplichtigheid leiden.

Het Street One arrest lijkt bovendien de deur (opnieuw) te openen voor aansprakelijkheid op grond van schending van de pre-contractuele zorgplicht. Daaruit volgt dat franchisegevers – ook voordat de franchiseovereenkomst is gesloten – hun gedrag mede moeten laten bepalen door de gerechtvaardigde belangen van kandidaat franchisenemers en dus zorgvuldig moeten handelen bij het verstrekken van prognoses.

De conclusie luidt dat franchisegevers er verstandig aan doen om prognoses uit te besteden aan externe gespecialiseerde partijen dan wel – indien zij zelf prognoses verstrekken – zeer goed na te gaan of deze zorgvuldig tot stand zijn gekomen; zo niet dan ligt aansprakelijkheid en schadeplichtigheid op de loer.

Met het “Street One-arrest” is de norm uit het “Renault-arrest” (her)bevestigd en is de circel van aansprakelijkheid voor ondeugdelijke prognoses (weer) rond!