Opinie

Overname formule & positie franchisenemers

6 maart 2018

Formulewijzigingen

In de franchisebranche vinden regelmatig wijzigingen plaats van bestaande franchiseformules. Formules worden overgenomen of van de markt gehaald. Een recente wijziging is supermarkt formule Emté dat door Jumbo en Coöp wordt overgenomen. Alle Emté franchise supermarkten moeten worden omgebouwd naar een Jumbo, Coöp of mogelijk andere formule. Eind 2017 werd bekend dat de bouwmarktformule Formido zal verdwijnen en dat de meeste bouwmarkten moeten worden omgebouwd naar een Praxis bouwmarkt. In 2016 besloot toenmalig eigenaar Blokker om de Bart Smit speelgoedwinkel formule van de markt te halen en alle vestigingen om te laten bouwen naar de Intertoys franchiseformule.

Dergelijke besluitvorming vindt plaats op aandeelhouders- en directieniveau van de franchisegever. Franchisenemers worden pas geïnformeerd als het besluit is genomen.  Franchisenemers komen pas in beeld bij de uitvoering van de genomen besluiten. Zij moeten dan maar afwachten wat de toekomst van hun individuele franchisewinkel(s) zal zijn, onder welke nieuwe formule deze verder kan (en tegen welke voorwaarden) dan wel of het misschien toch verstandiger is om de franchisevestiging te verkopen.

Voortzetting “afgeschreven” formule? 

In juridische zin heeft een franchisenemer recht op nakoming van de bestaande franchiseovereenkomst. Als de franchiseovereenkomst nog een recht geeft op exploitatie van de formule gedurende een aantal jaar dan mag franchisenemer daarop in beginsel aanspraak maken. Aantrekkelijk is dat veelal niet omdat in de oude “afgeschreven” formule niet meer wordt geïnvesteerd en alle aandacht, investeringen en energie gericht zijn op de ombouw naar de gewenste nieuwe formule. Het enkel uitzitten van een “afgeschreven formule” is dan al snel een doodlopende weg. Met dat scenario in het achterhoofd is het voor de individuele franchisenemer dus van het grootste belang om de best mogelijke voorwaarden voor een voortzetting of beëindiging te verkrijgen.

Collectieve belangenbehartiging

In een gunstig scenario zijn franchisenemers vertegenwoordigd door een actief en onafhankelijk bestuur van hun franchisenemersvereniging. Dat bestuur onderhandelt dan met de directie / franchisegever over de best mogelijke voorwaarden voor een transitie van de oude naar de nieuwe formule. Over wat die voorwaarden dan moeten inhouden voert het bestuur regelmatig overleg met haar leden / franchisenemers. Als uit te onderhandelen voorwaarden kan gedacht worden aan een tegemoetkoming voor verminderde prestaties van de af te bouwen formule, investeringsbijdragen voor de ombouwoperatie naar de nieuwe formule, gunstige exploitatievoorwaarden, garanties / vangnetbepalingen indien de nieuwe formule (lokaal) niet aanslaat, terugkoopregeling, afkoopregelingen voor franchisenemers die willen stoppen, keuzevrijheid voor andere formule(s) bij overlap van meerdere vestigingen in één gebied.

Overigens kan het zo zijn dat het verenigingsbestuur op enig moment niet langer de belangen van álle franchisenemers kan behartigen. Zo zal de groep Emté ondernemers die op de lijst van Coöp staan wellicht uiteindelijk andere voorwaarden willen uitonderhandelen dan de groep die op de lijst van Jumbo staan. Het is verstandig om het collectief dan te splitsen in twee afzonderlijke groepen.

Individuele belangenbehartiging

Behalve voorwaarden die voor het collectief van alle om te bouwen franchisenemers moeten gelden, zullen in individuele gevallen soms afzonderlijke afspraken noodzakelijk zijn. Een ombouw kan bijvoorbeeld voor een individuele franchisenemer die net heeft geïnvesteerd in een restyling bijzonder ongelegen komen. Of een toezegging aan een franchisenemer dat deze een eerste recht van koop heeft op een tweede vestiging in zijn marktgebied kan door een overname van de formule worden doorkruist. Zo zijn er tal van individuele omstandigheden denkbaar waarvoor maatwerk moet worden geleverd. Het is zeker niet zo dat individuele belangen zouden moeten wijken voor het belang van de overnemende franchisegever. Een overnemende franchisegever zal hebben ingecalculeerd dat er tal van gerechtvaardigde individuele aanspraken zijn waar recht aan gedaan behoort te worden.

Conclusie

Het is in het belang van franchisenemers bij overnames of wijziging van formules dat zij – via hun verenigingsbestuur – in zo vroeg mogelijk stadium collectief hun belangen laten behartigen.  De individuele franchisenemer doet er goed aan zo snel mogelijk zijn individuele belangen in kaart te brengen en een inschatting te maken van wat het meest gunstige scenario is gegeven het feit dat de oude formule sowieso gaat verdwijnen.