Mededingingsrecht

Franchiseovereenkomsten of gedragingen van franchisegevers mogen niet in strijd komen met het mededingingsrecht. Het mededingingsrecht ziet er op toe dat concurrentie niet ongeoorloofd wordt beperkt. Het Nederlandse mededingingsrecht wordt voor een deel bepaald door het Europees mededingingsrecht.

Op grond van het mededingingsrecht zijn alle afspraken die tot gevolg hebben dat de concurrentie (merkbaar) wordt verhinderd, beperkt of vervalst, verboden. Het gaat niet alleen om afspraken (bijvoorbeeld franchiseovereenkomsten) maar ook om zogenoemde “onderling afgestemde feitelijke gedragingen”. Zo zijn bijvoorbeeld prijsafspraken of verdeling van markten tussen concurrerende ondernemingen verboden.

Niet alle overeenkomsten of afspraken die de concurrentie beperken zijn echter verboden. De wet biedt de mogelijkheid om een zogenoemde “vrijstelling” te vragen voor bepaalde overeenkomsten. Om voor een dergelijke vrijstelling in aanmerking te komen, moet aan diverse voorwaarden zijn voldaan, zoals bijvoorbeeld de eis dat de overeenkomst geen onnodige beperking oplegt en de afspraak er niet toe leidt dat een belangrijk deel van de concurrentie wordt uitgeschakeld.

De meeste franchiseovereenkomsten zullen geen nadelig effect hebben op de mededinging omdat franchisegever een dermate klein marktaandeel heeft dat franchiseafspraken de concurrentie niet merkbaar nadelig zullen beïnvloeden (zogenaamde “merkbaarheidsvereiste”). Bij een marktaandeel van minder dan 30% is de franchisegever vrijgesteld van het kartelverbod. Overigens is deze vrijstelling niet van toepassing op “harde” mededingingsbeperkende afspraken zoals verticale prijsbinding en marktverdeling. Krachtens het mededingingsrecht is het ook verboden om misbruik te maken van een economische machtspositie. Of daarvan sprake is zal per geval moeten worden beoordeeld.

Een 100% afnameverplichting voor franchisenemers is onder omstandigheden alleen toegestaan indien dit noodzakelijk is voor de uniformiteit en het behoud van de formule.

Overeenkomsten in strijd met het mededingingsrecht zijn nietig/ongeldig. Elke belanghebbende kan een beroep doen op deze nietigheid, ook de contractspartijen zelf. Dus ook franchisenemer kan een beroep doen op een eventueel mededingingsrechtelijk verbod van een afspraak uit de franchiseovereenkomst of een gedraging van franchisegever voor zover de mededinging ongeoorloofd wordt beperkt.

Het mededingingsrecht kan soms een extra grondslag of mogelijkheid bieden om ongewenste gedragingen van franchisegever dan wel ongewenste bepalingen uit de franchiseovereenkomst aan te vechten of nietig te laten verklaren.

Het mededingingsrecht is een ingewikkeld samenstel van Europees rechtelijke en Nederlandse wetgeving. Bij twijfel over mededingingsrechtelijke vraagstukken wordt franchisenemer geadviseerd tijdig deskundig advies in te winnen.

Relevante Uitspraken

Het Gerechtshof Leeuwarden heeft beslist dat de in de franchiseovereenkomst opgenomen afnameverplichting (100%) in strijd met de Mededingingswet is en dus ongeldig is. Opzegging door franchisegever op grond van schending van die afnameverplichting ongeldig; franchiseovereenkomst loopt door.

Het Gerechtshof Leeuwarden heeft beslist dat de opgenomen aanbiedingsplicht  (van een supermarkt) bij einde van de franchiseovereenkomst tegen een van tevoren bepaalde koopsom een ontoelaatbare beperking is van de concurrentie. Hetzelfde geldt ten aanzien van een non-concurrentiebeding. Aanbiedingsplicht en non-concurrentiebeding ongeldig vanwege strijd met de Mededingingswet. Franchisegever kan daarop geen beroep doen.