Actueel

Rechtbank Arnhem: Franchisegever mag franchisefee niet verhogen!

8 februari 2011

Op 19 januari 2011 heeft de rechtbank Arnhem geoordeeld dat een eenzijdige wijziging door franchisegever van de franchisefee niet is geoorloofd.

Algemeen uitgangspunt bij het sluiten van (franchise)overeenkomsten is dat contractsbepalingen niet door één van partijen eenzijdig kunnen worden gewijzigd. Franchisegevers willen evenwel toch regelmatig de mogelijkheid behouden om bepaalde afspraken eenzijdig te kunnen wijzigen. In dat kader bedingen franchisegevers regelmatig een eenzijdige wijzigingsbevoegdheid. Van een dergelijke bevoegdheid kan een franchisegever echter lang niet altijd met succes gebruik maken, zo blijkt uit de hierna te bespreken uitspraak.

Rechtbank Arnhem 19 januari 2011

In de onderhavige procedure was de vraag aan de orde of franchisegever De Tuinen, op basis van een in de franchiseovereenkomst opgenomen eenzijdig wijzigingsbeding, de met franchisenemer De Reformdrogist overeengekomen franchisefee kon verhogen.

Het eenzijdige wijzigingsbeding luidde:

‘Franchisegever is gerechtigd bij verlenging de bepalingen van de franchiseovereenkomst en/ of de hoogte van de vergoedingen (fee-structuur) te wijzigen indien dit commercieel gerechtvaardigd is. Franchisenemer is alsdan verplicht deze aanpassingen c.q. wijzigingen te aanvaarden en te implementeren.’

Na afloop van de eerste contractsperiode van vijf jaar is de franchiseovereenkomst verlengd. Bij die verlenging heeft De Tuinen een nieuwe franchiseovereenkomst aan De Reformdrogist aangeboden, waarin de franchisefee werd verhoogd van 11% naar 14%. De Tuinen heeft de feeverhoging ook direct in rekening gebracht bij De Reformdrogist. Deze was het hiermee niet eens en heeft de feeverhoging niet betaald. De Tuinen is vervolgens een procedure gestart waarbij zij aanspraak maakte op verhoogde franchisefee op basis van voornoemd wijzigingsbeding.

Ter onderbouwing van de verhoging van de franchisefee en de daarop gebaseerde vordering voerde De Tuinen in de procedure aan dat haar marketing- en investeringskosten zouden zijn gestegen. Daarnaast stelde zij dat de retailmarge van haar franchisenemers in de periode 2007-2008 met 6% zou zijn gestegen. Die stijging zou volgens De Tuinen voor de helft aan haar ten goede moeten komen. Een verhoging van de franchisefee met 3% zou daarom ‘commercieel gerechtvaardigd’ zijn.

De Rechtbank gaf haar oordeel door antwoord te geven op twee door haar geformuleerde kernvragen:

 

• 1) de vraag of de retailmarge, marketingkosten en investeringskosten inderdaad waren gestegen;
• 2) de vraag of franchisegever De Tuinen alsdan de franchisefee zou mogen verhogen op grond van het eenzijdige wijzigingsbeding.

De Rechtbank beantwoordt beide vragen negatief en wijst de vordering van De Tuinen af. Zij motiveert haar oordeel als volgt.

In de eerste plaats oordeelt de Rechtbank dat De Tuinen onvoldoende heeft bewezen dat sprake is van de gestelde verhoogde retailmarge en marketing-/investeringskosten. De bewijslast ter zake lag bij De Tuinen maar die had slechts “in algemene bewoordingen en met onvoldoende concrete cijfers” haar vordering onderbouwd en getracht te bewijzen. Een nadere mogelijkheid tot het leveren van bewijs kreeg De Tuinen (daarom) niet.

In de tweede plaats oordeelt de Rechtbank dat De Tuinen heeft nagelaten te stellen en te bewijzen dat partijen bij het sluiten van de franchiseovereenkomst daadwerkelijk hadden beoogd om De Tuinen de mogelijkheid te geven om in de gegeven (gestelde) omstandigheden de franchisefee (eenzijdig) te verhogen. De Rechtbank oordeelt dat het contractuele criterium voor eenzijdige verhoging van franchisefee (‘indien dit commercieel gerechtvaardig is‘) geen objectief en eenduidig criterium is. De bedoeling die partijen met dat beding hadden, is uit de tekst van het beding niet duidelijk.

De Tuinen had daarom dienen te stellen en bewijzen dat partijen de door haar gegeven interpretatie van het beding (de mogelijkheid tot verhoging van franchisefee in geval van hogere kosten/ retailmarge) hebben bedoeld. Dat heeft zij echter nagelaten. Franchisegever De Tuinen had slechts volstaan met de melding dat de verhoging ‘commercieel gerechtvaardigd’ en ‘niet meer dan redelijk en billijk’ was. Dat was voor de Rechtbank onvoldoende om de door De Tuinen gestelde interpretatie aan te nemen terwijl ook uit de wel gestelde feiten niet de juistheid van de interpretatie van De Tuinen blijkt. De redelijkheid en billijkheid spelen hierbij slechts een beperkte rol.

Conclusie

In beginsel kunnen afspraken niet eenzijdig worden gewijzigd door één van partijen. Partijen kunnen wel afspreken dat eenzijdige wijziging in bepaalde gevallen mogelijk is. Bij het sluiten van een franchiseovereenkomst dient franchisenemer zich goed af te vragen of het wenselijk is dat franchisegever de mogelijkheid krijgt om eenzijdig contractsbepalingen te wijzigen.

Indien een franchisenemer wordt geconfronteerd met het voornemen van franchisegever om contractsbepalingen (eenzijdig) te wijzigen, dan dient franchisenemer na te gaan of

 

1. de franchiseovereenkomst een eenzijdige wijziging toestaat en zoja:
2. de betreffende bepaling(en) wel zijn bedoeld voor de wijziging die de franchisegever beoogt.

In veel gevallen zal dat niet het geval zijn. De franchisegever zal moeten aantonen dat het wijzigingsbeding is bedoeld voor de door haar beoogde wijziging en dat zich ook een situatie voordoet waarin zij tot die wijziging bevoegd is. Indien franchisegever dat niet kan dan is franchisenemer  niet gebonden aan de wijziging!