Actueel

Rechtbank Zwolle: franchisenemer mocht onderhandelingen afbreken!

1 februari 2011

De rechtbank Zwolle heeft op 27 januari 2011 geoordeeld dat het een werknemer/aspirant franchisenemer vrijstond om de onderhandelingen over een franchiseovereenkomst af te breken zelfs al bestond overeenstemming over de franchisefee en de locaties.

Aan de orde was de vraag of onderhandelingen nog mochten worden afgebroken en dan specifiek in het geval van onderhandelingen tussen een franchisegever (tot dan werkgever) en een aspirant franchisenemer (tot dan werknemer) over de totstandkoming van een franchiseovereenkomst.

De Hoge Raad heeft in een aantal arresten aangegeven wanneer het afbreken van onderhandelingen is geoorloofd en wanneer niet (meer).  Er zijn grofweg drie fasen te onderscheiden:

• In de eerste fase ben je vrij om de onderhandelingen af te breken zonder schadevergoeding.
• In de tweede fase is er al meer vertrouwen in het tot stand komen van de overeenkomst gewekt. Daardoor is het in strijd met de redelijkheid en billijkheid om de onderhandelingen af te breken zonder de door de wederpartij gemaakte kosten geheel of gedeeltelijk te vergoeden. Oftewel: het afbreken van de onderhandelingen mag, maar je moet wel de door de wederpartij gemaakte kosten vergoeden.
• In de derde fase zijn de onderhandelingen zodanig ver gevorderd dat de wederpartij erop mocht vertrouwen dat in ieder geval enigerlei overeenkomst zou worden gesloten. Het afbreken van de onderhandelingen in dit stadium brengt de verplichting mee om niet alleen de gemaakte kosten, maar ook de gederfde winst van de wederpartij te vergoeden.

In de praktijk is het niet altijd duidelijk in welke fase de onderhandelingen zijn beland en of afbreken nog is geoorloofd.

De casus:

Een franchisegever die een formule in zwemscholen in franchise geeft, heeft medio 2008 aan één van haar werknemers gevraagd of hij interesse had om als franchisenemer een tweetal zwembaden te gaan exploiteren. Franchisegever en de werknemer hebben gedurende een periode van twee maanden onderhandeld over het aangaan van een franchiseovereenkomst. De franchisegever is daarbij zeer voortvarend te werk gegaan door (reeds) huurovereenkomsten aan te gaan met twee zwembaden en een nieuwe (vervangende) werkneemster aan te nemen, alles nog voordat volledige overeenstemming was bereikt over alle bepalingen de te sluiten franchiseovereenkomst. De franchisegever was duidelijk de partij die de onderhandelingen stuurde. Ook tijdens werkbesprekingen met overige werknemers kondigde de franchisegever aan dat de werknemer op korte termijn franchisenemer zou worden.

De werknemer en de franchisegever hadden al op twee belangrijke punten overeenstemming bereikt: over de franchisefee en de locaties van de zwembaden. De rechtbank Zwolle stelt vervolgens echter dat – zeker bij onderhandelingen over franchiseovereenkomsten – gebruikelijk is dat men pas dooronderhandelt als overeenstemming bestaat over een aantal belangrijke uitgangspunten. Tijdens de (door)onderhandelingen zijn bij de werknemer gefundeerde bezwaren ontstaan. De rechter stelt dat de franchisegever de gerechtvaardigde (financiële) belangen van de werknemer niet goed in ogenschouw heeft genomen. De rechter stelt dat de franchisegever als zijnde (toen nog) werkgever van de werknemer zich er in ieder geval goed van had moeten vergewissen of de werknemer daadwerkelijk en zonder voorbehoud de franchiseovereenkomst wilde sluiten en daarmee de overstap van werknemer naar zelfstandig ondernemer wilde maken, alvorens zelf daarop voortbouwende overeenkomsten aan te gaan. In die zin rustte op de franchisegever een onderzoeksplicht en de nodige voorzichtigheid.

De werknemer had intussen een adviseur ingeschakeld die nog kritiekpunten had op de franchiseovereenkomst. Partijen hebben vervolgens verder onderhandeld maar de franchisegever wilde na wijziging van een aantal punten niet meer verder onderhandelen. De rechter oordeelt dat onder die omstandigheden het de werknemer vrij stond, rekening houdend met de risico’s van dat (concept) “hard franchise” contract en zijn kostwinnerschap, niet in te stemmen met het voorliggende concept en de onderhandelingen af te breken. Dat de franchisegever te voortvarend te werk is gegaan, is voor zijn eigen rekening en risico.

Conclusie:

In deze casuspositie waren de onderhandelingen al redelijk ver gevorderd. Op belangrijke onderdelen (de franchisefee en de locaties van de zwembaden) was al overeenstemming bereikt. Desondanks mocht de aspirant franchisenemer / werknemer de onderhandelingen nog afbreken zonder schadeplicht te worden tegenover zijn aspirant franchisegever. Juist voor franchiseovereenkomsten geldt volgens de rechtbank dat – ook al bestaat overeenstemming op belangrijke hoofdpunten –  dat gebruikelijk is dat vervolgens wordt dooronderhandeld over de bepalingen van de franchiseovereenkomst en dat een franchisegever dus zeker niet te snel erop mag vertrouwen dat de franchiseovereenkomst tot stand is gebracht. Het voorgaande geldt zeker indien de franchisegever onderhandelt met een “ondergeschikte” partij als haar eigen werknemer nu die immers als snel in een (bijzonder) afhankelijke / ongelijke positie verkeert. De onderhandelingen zijn aldus in de bovengenoemde eerste fase gebleven.

Aspirant franchisenemers doen er verstandig aan om tijdens onderhandelingen over het sluiten van een franchiseovereenkomst – zolang geen overeenstemming bestaat over alle bepalingen uit de franchiseovereenkomst / afspraken – niet te snel in te stemmen of de indruk te wekken dat men “akkoord” is. Maak tot dat er 100% akkoord is altijd een voorbehoud. Schakel bij twijfel tijdig een adviseur!